Upadłość konsumencka – teraz czy po zmianie prawa?

Poniższy tekst został przygotowany w odpowiedzi na Państwa liczne zapytania o skutki ogłoszenia upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, czyli tzw. upadłości konsumenckiej. Ponieważ do zmiany przepisów prawnych w tej kwestii pozostało już tylko 18 dni, zamieszczamy poniżej krótkie podsumowanie tematu. Zanim rozważymy skutki, jakie niesie za sobą ogłoszenie upadłości konsumenckiej, przypomnijmy czym ona w myśl obowiązujących przepisów prawa jest.

Co to jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym przewidzianym dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), którzy stali się niewypłacalni. Niewypłacalność to stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, np.: nie ma pieniędzy na jednoczesny zakup środków codziennego użytku oraz spłatę pożyczki. Podstawa prawna: ustawa z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2014r., poz. 1626) ze zmianami wprowadzonymi Ustawą z dnia 29.08.2014r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014r., poz. 1306).

Upadłość konsumencka – kiedy wejdą nowe przepisy?

Już niebawem, bo 24 marca 2020 roku wejdą w życie nowe przepisy prawa upadłościowego w zakresie upadłości konsumenckiej. Wprowadzi ona dość istotne zmiany w podejściu do tego dość popularnego tematu. Czy będą to zmiany korzystne dla dłużnika? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy w pierwszej kolejności przyjrzeć się różnicom w dotychczasowej i nowej procedurze, a zatem:

Przed 24.03.2020

• na samym początku postępowania upadłościowego Sąd badał, czy zadłużenie powstało umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Jeżeli taki stan Sąd stwierdzał, wówczas od razu oddalał wniosek;

• na końcu postępowania upadłościowego Sąd decydował o rozłożeniu spłaty zadłużenia na okres 36 miesięcy. Określał przy tym wysokość miesięcznej raty. Po wykonaniu tego obowiązku pozostały nieuregulowany dług był umarzany lub w określonych sytuacjach, Sąd od razu całość zadłużenia umarzał.

Po 24.03.2020

• na etapie wstępnym postępowania upadłościowego przyczyny niewypłacalności dłużnika nie bada się. Dopiero na końcu postępowania upadłościowego Sąd będzie badał, czy zadłużenie powstało umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W tym wypadku Sąd odmówi umorzenia zadłużenia;

• Sąd będzie mógł rozłożyć zadłużenie do spłaty do 84 miesięcy, określając przy tym dłużnikowi wysokość miesięcznej raty, a po wykonaniu tego obowiązku pozostały nieuregulowany dług umorzyć.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej – korzyści dla dłużnika

Upadłość konsumencka to niewątpliwie cenne narzędzie pomocy osobom zadłużonym, gdyż niesie ono ze sobą szereg korzyści dla dłużnika, tj. np.:

• w momencie gdy dłużnik po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej wykona zasądzony wyrokiem Sądu plan spłaty, nawet jeśli jego zobowiązania nie zostaną w całości uregulowane, postępowanie prawomocnie kończy się, a wierzyciele mogą być niezaspokojeni w całości albo w bardzo małej części (o tym decyduje Sąd), a dłużnikowi i tak pozostała część długu jest umarzana;

• upadłość konsumencka to rozwiązanie prawne, które w sposób legalny umożliwia pozbycie się długów i rozpoczęcia życia od nowa;

• koszty ogłoszenia upadłości są zdecydowanie niższe niż koszty egzekucji komorniczej, a więc dług przestaje rosnąć;

• dłużnik unika naliczeń odsetek i dodatkowych kosztów procesowych, a więc i z tego powodu dług przestaje rosnąć;

• dużą zaletą tego narzędzia, jest fakt, że upadłość konsumencką mogą ogłosić również dłużnicy nie posiadający żadnego majątku;

Jak wynika z przedstawionej powyżej tabeli zmian w przepisach prawnych, od 24.03.2020r. upadłość konsumencką będzie można zgłosić jeszcze łatwiej. Plan spłat wydłużony do 84 miesięcy pozwoli na ustalenie jeszcze niższego poziomu raty do spłaty. To kolejny krok w kierunku pomocy osobom zadłużonym, a takich w Polsce nie brakuje. Według danych resortu sprawiedliwości liczba upadłości konsumenckich rośnie z roku na rok. Aktualnie ponad 2 miliony Polaków nie radzi sobie z przeterminowanymi płatnościami. Jak wynika z danych resortu sprawiedliwości, w 2016 roku złożono ponad 9 tysięcy wniosków o upadłość konsumencką, z czego blisko 4,5 tysiąca upadłości zostało ogłoszonych. W 2017 roku podobnie: złożono ponad 11 tysięcy wniosków, ogłoszono prawie 5,5 tysiąca upadłości. W 2018 roku na blisko 13 tysięcy wniosków ogłoszono 6,5 tysiąca upadłości.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Nowelizacja prawa w tej kwestii jest odpowiedzią na zapotrzebowanie osób pogrążonych w spirali długów. Od 24 marca 2020 roku każdy będzie mógł złożyć wniosek o upadłość konsumencką i nie ma takiej możliwości, aby Sąd już na początku postępowania wniosek odrzucił. Jedynym warunkiem jest kompletność wniosku, tak więc po zmianach procedura postępowania będzie zdecydowanie prostsza.

Konsekwencje ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Przyjrzyjmy się zatem, jakie konsekwencje wynikają z ogłoszenia upadłości konsumenckiej, a są one dość istotne[1]:

• wraz z ogłoszeniem upadłości cały majątek konsumenta staje się „masą upadłości”, zarządzaną przez wyznaczonego przez sąd syndyka. Oznacza to, że konsument nie może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem (np.: sprzedać samochodu);

• upadły ma obowiązek wskazać i wydać syndykowi cały majątek, dokumentację dotyczącą majątku i rozliczeń oraz korespondencję. W przeciwnym razie postępowanie upadłościowe zostanie umorzone, co uniemożliwi konsumentowi skorzystania z możliwości oddłużenia w przeciągu następnych dziesięciu lat;

• w skład masy upadłości wchodzi również wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu;

• po ogłoszeniu upadłości syndyk sporządza inwentaryzację majątku masy upadłości, a następnie przystępuje do sprzedaży majątku upadłego konsumenta – za wyjątkiem przedmiotów pierwszej potrzeby – wyłączonych spod egzekucji. Syndyk będzie więc sprzedawał wszystkie wartościowe przedmioty: nieruchomości, samochody, wartościowy sprzęt RTV i AGD, który nie jest niezbędny do prowadzenia gospodarstwa domowego;

• wraz z ogłoszeniem upadłości wymagalne (natychmiastowo płatne) stają się wszelkie (zarówno pieniężne, jak i niepieniężne) zobowiązania konsumenta – np.: kredyt wzięty „na raty”, będzie natychmiastowo płatny w pełnej wysokości;

• wraz z ogłoszeniem upadłości konsument będzie mógł zawierać tylko drobne umowy życia codziennego (zakupy żywności, środków czystości itp.). Pokrywane będą przez upadłego z tych funduszy, które nie podlegały zajęciu przez syndyka;

• po ogłoszeniu upadłości działania podejmowane przez konsumenta mogą mieć wpływ na decyzję sądu. Bezpodstawne zwolnienie się z pracy może doprowadzić do umorzenia postępowania upadłościowego i braku szansy na oddłużenie;

• ogłoszenie upadłości wstrzymuje postępowania sądowe i egzekucyjne prowadzone przeciwko konsumentowi; do postępowań będzie mógł wstąpić syndyk, który będzie reprezentował konsumenta i jego interesy.

Upadłość konsumencka – jak wygląda w praktyce?

Jak wygląda proces przeprowadzenia upadłości, przedstawia poniższy schemat: